बा.भ. बोरकर
लावण्य रेखा
देखणे ते चेहरे जे प्रांजळाचे आरसे
गोरटे वा सावळे या मोल नाही फारसे
तेच डोळे देखणे जे कोंडिते सार्या नभा
वोळती दुःख जगाच्या सांडिती चंद्रप्रभा
देखणे ते ओठ जे की ओविती मुक्ताफळे
आणि ज्यांच्या लाघवाने सत्य होते कोवळे
देखणे ते हात ज्यांना निर्मितीचे डोहळे
मंगलाने गंधलेले सुंदराचे सोहळे
देखणी ती पाऊले जी ध्यासपंथे चालती
वाळ्वंटतूनी सुध्दा स्वस्तिपद्मे रेखिती
देखणे ते स्कंध ज्या ये सूळ नेता स्वेच्छया
लाभला आदेश प्राणी निश्चये पाळावया
देखणी ती जीवने जी तृप्तीची तीर्थोदके
चांदणे ज्यातून फाके शुभ्र पार्यासारखे
देखणा देहान्त तो जो सागरी सूर्यास्तसा
अग्नीचा पेरून जातो रात्रगर्भी वारसा
__ बा. भ. बोरकर
देखणे ते चेहरे जे प्रांजळाचे आरसे
गोरटे वा सावळे या मोल नाही फारसे
तेच डोळे देखणे जे कोंडिते सार्या नभा
वोळती दुःख जगाच्या सांडिती चंद्रप्रभा
देखणे ते ओठ जे की ओविती मुक्ताफळे
आणि ज्यांच्या लाघवाने सत्य होते कोवळे
देखणे ते हात ज्यांना निर्मितीचे डोहळे
मंगलाने गंधलेले सुंदराचे सोहळे
देखणी ती पाऊले जी ध्यासपंथे चालती
वाळ्वंटतूनी सुध्दा स्वस्तिपद्मे रेखिती
देखणे ते स्कंध ज्या ये सूळ नेता स्वेच्छया
लाभला आदेश प्राणी निश्चये पाळावया
देखणी ती जीवने जी तृप्तीची तीर्थोदके
चांदणे ज्यातून फाके शुभ्र पार्यासारखे
देखणा देहान्त तो जो सागरी सूर्यास्तसा
अग्नीचा पेरून जातो रात्रगर्भी वारसा
__ बा. भ. बोरकर
ऊन होऊनी पसर
ऊन होऊनी पसर जगावर
हिरमुसलें तॄणपान फुलू दे
थव्यास मुकले फूलपाखरु
चुकलेपण आपुले भुलू दे
दव जे जमले नयनी माझ्या
जिथल्या तेथे ते उजळू दे
त्यात गवसले मन हे माझे
विकासत्या गगनी वितळू दे
वारा होऊनी विहर जगावर
दडलाअडला गंध उलू दे
ज्याला त्याला अपुल्यामधल्या
गूढ सुखाचा थांग कळू दे
__ बा. भ. बोरकर
ऊन होऊनी पसर जगावर
हिरमुसलें तॄणपान फुलू दे
थव्यास मुकले फूलपाखरु
चुकलेपण आपुले भुलू दे
दव जे जमले नयनी माझ्या
जिथल्या तेथे ते उजळू दे
त्यात गवसले मन हे माझे
विकासत्या गगनी वितळू दे
वारा होऊनी विहर जगावर
दडलाअडला गंध उलू दे
ज्याला त्याला अपुल्यामधल्या
गूढ सुखाचा थांग कळू दे
__ बा. भ. बोरकर
कुणासाठी तरी
कुणासाठी तरी या रे या रे मोडून फळांनी
कुणासाठी तरी झुका झुका जडून फुलांनी
कुणासाठी तरी या रे गाढ भरून सुखांनी
कुणासाठी तरी गा रे मुक्त सहस्त्र मुखांनी
पसरुन पाळेंमुळें धरा धरित्रीचा तळ
पानोपानी खेळवा रे तिच्या कुसव्याचे जळ
भुजाबाहूंनी कवळा स्वैर धावणारे वारे
लक्ष हिरव्या डोळ्यांत रात्री बिंबवा रे तारे
व्हा रे असे अलौकिक लोकां येथल्या अश्वत्थ
कंप भोगा शाखापर्णी मुळीं राहून तटस्थ
__ बा. भ. बोरकर
कुणासाठी तरी या रे या रे मोडून फळांनी
कुणासाठी तरी झुका झुका जडून फुलांनी
कुणासाठी तरी या रे गाढ भरून सुखांनी
कुणासाठी तरी गा रे मुक्त सहस्त्र मुखांनी
पसरुन पाळेंमुळें धरा धरित्रीचा तळ
पानोपानी खेळवा रे तिच्या कुसव्याचे जळ
भुजाबाहूंनी कवळा स्वैर धावणारे वारे
लक्ष हिरव्या डोळ्यांत रात्री बिंबवा रे तारे
व्हा रे असे अलौकिक लोकां येथल्या अश्वत्थ
कंप भोगा शाखापर्णी मुळीं राहून तटस्थ
__ बा. भ. बोरकर
कुणासाठी तरी
कुणासाठी तरी या रे या रे मोडून फळांनी
कुणासाठी तरी झुका झुका जडून फुलांनी
कुणासाठी तरी या रे गाढ भरून सुखांनी
कुणासाठी तरी गा रे मुक्त सहस्त्र मुखांनी
पसरुन पाळेंमुळें धरा धरित्रीचा तळ
पानोपानी खेळवा रे तिच्या कुसव्याचे जळ
भुजाबाहूंनी कवळा स्वैर धावणारे वारे
लक्ष हिरव्या डोळ्यांत रात्री बिंबवा रे तारे
व्हा रे असे अलौकिक लोकां येथल्या अश्वत्थ
कंप भोगा शाखापर्णी मुळीं राहून तटस्थ
__ बा. भ. बोरकर
कुणासाठी तरी या रे या रे मोडून फळांनी
कुणासाठी तरी झुका झुका जडून फुलांनी
कुणासाठी तरी या रे गाढ भरून सुखांनी
कुणासाठी तरी गा रे मुक्त सहस्त्र मुखांनी
पसरुन पाळेंमुळें धरा धरित्रीचा तळ
पानोपानी खेळवा रे तिच्या कुसव्याचे जळ
भुजाबाहूंनी कवळा स्वैर धावणारे वारे
लक्ष हिरव्या डोळ्यांत रात्री बिंबवा रे तारे
व्हा रे असे अलौकिक लोकां येथल्या अश्वत्थ
कंप भोगा शाखापर्णी मुळीं राहून तटस्थ
__ बा. भ. बोरकर
निळा
एक हिंवटीचा निळा, एक धुवटीचा निळा,
दूर डोंगरांचा एक जरा त्यांच्याहून निळा,
मोरपिसाच्या डोळ्याचा एक मखमाली निळा,
इंद्रनिळांतला एक गोड राजबिंड निळा,
विसावल्या सागराचा एक ओलसर निळा,
आकाशाच्या घुमटाचा एक गोलसर निळा...
असे नानागुणी निळे किती सांगू त्यांचे लळे?
ज्यांच्यामुळे नित्य नवे गडे तुझे माझे डोळे,
जेथे उगवे मावळे त्यांचा लावण्यसोहळा,
असा कालिंदीच्या काठी एक इंदीवरनिळा,
होऊ आपणही निळ्या, करू त्याशी अंगसंग,
निळ्या झाल्या त्यांच्यासंगे रंग खेळतो श्रीरंग.
__ बा. भ. बोरकर
एक हिंवटीचा निळा, एक धुवटीचा निळा,
दूर डोंगरांचा एक जरा त्यांच्याहून निळा,
मोरपिसाच्या डोळ्याचा एक मखमाली निळा,
इंद्रनिळांतला एक गोड राजबिंड निळा,
विसावल्या सागराचा एक ओलसर निळा,
आकाशाच्या घुमटाचा एक गोलसर निळा...
असे नानागुणी निळे किती सांगू त्यांचे लळे?
ज्यांच्यामुळे नित्य नवे गडे तुझे माझे डोळे,
जेथे उगवे मावळे त्यांचा लावण्यसोहळा,
असा कालिंदीच्या काठी एक इंदीवरनिळा,
होऊ आपणही निळ्या, करू त्याशी अंगसंग,
निळ्या झाल्या त्यांच्यासंगे रंग खेळतो श्रीरंग.
__ बा. भ. बोरकर
कळत जाते तसे
कळत जाते तसे कशी जवळचीही होतात दूर?
जुने शब्द सुने होउन वाजतात कसे बद्द निसूर?
कळत जाते तसे कसे ऊन पाण्यात खिरुन जाते
वाकुड सावल्यात वाट चुकून चांदणे कसे झुरून जाते?
कळत जाते तसे कशा मूर्ती सार्या झिजून जातात
पापण्यांमधले स्नेह थिजून ज्योती कशा विझून जातात?
कळत जाते तसे कशी झाडे पाखरे जीव लावतात
शब्द सारे मिटून कसे तळ्यामधेच पेंगू लागतात?
कळत जाते तसे कशा दूरच्या घंटा ऐकू येतात
दूरचे रंग दूरचे गंध प्राण कसा वेधून घेतात?
कळत जाते तसे का रे एकटा एकटा होतो जीव
राग रोष सरून कशी आपलीच आपणा येते कीव?
__ बा. भ. बोरकर
कळत जाते तसे कशी जवळचीही होतात दूर?
जुने शब्द सुने होउन वाजतात कसे बद्द निसूर?
कळत जाते तसे कसे ऊन पाण्यात खिरुन जाते
वाकुड सावल्यात वाट चुकून चांदणे कसे झुरून जाते?
कळत जाते तसे कशा मूर्ती सार्या झिजून जातात
पापण्यांमधले स्नेह थिजून ज्योती कशा विझून जातात?
कळत जाते तसे कशी झाडे पाखरे जीव लावतात
शब्द सारे मिटून कसे तळ्यामधेच पेंगू लागतात?
कळत जाते तसे कशा दूरच्या घंटा ऐकू येतात
दूरचे रंग दूरचे गंध प्राण कसा वेधून घेतात?
कळत जाते तसे का रे एकटा एकटा होतो जीव
राग रोष सरून कशी आपलीच आपणा येते कीव?
__ बा. भ. बोरकर
रुपकळा
प्रति एक झाडामाडा
त्याची त्याची रुपकळा
प्रति एक पाना फुला
त्याचा त्याचा तोंडवळा
असो पाखरु मासोळी
जीव जिवार मुंगळी
प्रत्येकाची तेवठेव
काही आगळी वेगळी
असो ढग असो नग
त्याची अद्भुत रेखणी
जी जी उगवे चांदणी
तिच्या परिने देखणी
उठे फुटे जी जी लाट
तिचा अपूर्वच घाट
फुटे मिटे जी जी वाट
तिचा अद्वितीय घाट
भेटे जे जे त्यात भरे
अशी लावण्याची जत्रा
भाग्य केवढे, आपुली
चाले यातुनच यात्रा
__ बा. भ. बोरकर
प्रति एक झाडामाडा
त्याची त्याची रुपकळा
प्रति एक पाना फुला
त्याचा त्याचा तोंडवळा
असो पाखरु मासोळी
जीव जिवार मुंगळी
प्रत्येकाची तेवठेव
काही आगळी वेगळी
असो ढग असो नग
त्याची अद्भुत रेखणी
जी जी उगवे चांदणी
तिच्या परिने देखणी
उठे फुटे जी जी लाट
तिचा अपूर्वच घाट
फुटे मिटे जी जी वाट
तिचा अद्वितीय घाट
भेटे जे जे त्यात भरे
अशी लावण्याची जत्रा
भाग्य केवढे, आपुली
चाले यातुनच यात्रा
__ बा. भ. बोरकर
साद
एकच माझा साद ऐक प्रभु एकच माझा साद
पचू न देई मला कधीही इवलासाहि प्रमाद
स्वार्थे माझे मिटता लोचन
घाल त्यात अविलंबे अंजन
मोहि गुंतता जरा कुठे मन मागे लाव प्रवाद
परदुःखावर शिजले जे सुख
विटाळले जरि तेणे हे मुख
या हृदयातुनि त्या दुःखाचे उठवी शत पडसाद
ठेच अचानक लाव पदाला
खोक पडू दे अभिमानाला
पाज यशाची चढ़ता मजला चढला जरि उन्माद
कलेतुनी घसरता विलासी
अथवा मुक्तत्त्वातुनि दास्यी
आग लावुनी आत्मसुखाला धुमसत ठेव विषाद
निष्ठा जरि मम दुबळी झाली
खचवी भू झणि चरणाखाली
विकल करी वरवंचित प्राणा कोंडुनि अंतर्नाद
विश्वनाटयविकसनी तुझ्या या
रंगत मजला हवे फुलाया
दयामया ! कविपति ! निजनियमा न करी
मज अपवाद
पापासरशी देउनि शापा
सन्मार्गी मज लावी बापा !
जाणतसे मी तुझ्या घरी प्रभु ! शासन हाहि प्रसाद
बा भ बोरकर
एकच माझा साद ऐक प्रभु एकच माझा साद
पचू न देई मला कधीही इवलासाहि प्रमाद
स्वार्थे माझे मिटता लोचन
घाल त्यात अविलंबे अंजन
मोहि गुंतता जरा कुठे मन मागे लाव प्रवाद
परदुःखावर शिजले जे सुख
विटाळले जरि तेणे हे मुख
या हृदयातुनि त्या दुःखाचे उठवी शत पडसाद
ठेच अचानक लाव पदाला
खोक पडू दे अभिमानाला
पाज यशाची चढ़ता मजला चढला जरि उन्माद
कलेतुनी घसरता विलासी
अथवा मुक्तत्त्वातुनि दास्यी
आग लावुनी आत्मसुखाला धुमसत ठेव विषाद
निष्ठा जरि मम दुबळी झाली
खचवी भू झणि चरणाखाली
विकल करी वरवंचित प्राणा कोंडुनि अंतर्नाद
विश्वनाटयविकसनी तुझ्या या
रंगत मजला हवे फुलाया
दयामया ! कविपति ! निजनियमा न करी
मज अपवाद
पापासरशी देउनि शापा
सन्मार्गी मज लावी बापा !
जाणतसे मी तुझ्या घरी प्रभु ! शासन हाहि प्रसाद
बा भ बोरकर
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
गड्या नारळ मधाचे
कड्या-कपाऱ्यां मधुन
घट फ़ुटती दुधाचे !!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
आंब्या-फ़णसाची रास
फ़ुली फ़ळांचे पाझर
फ़ळी फ़ुलांचे सुवास!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
वनश्रीची कारागिरी
पाना-फ़ुलांची कुसर
पशु-पक्ष्यांच्या किनारी!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
उन्हाळ्यात खारा वारा
पावसात दारापुढे
सोन्याचांदीच्या रे धारा!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
येते चांदणे माहेरा
ओलावल्या लोचनांनी
भेटे आकाश सागरा!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
चाफ़ा पानाविण फ़ुले
भोळा भाबडा शालिन
भाव शब्दाविण बोले!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
गडे साळीचा रे भात
वाढी आईच्या मायेने
सोन-केवड्याचा हात!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
सागरात खेळे चांदी
आथित्याची, अगत्याची
साऱ्या षडरसांची नांदी!!
– बा. भ. बोरकर
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
गड्या नारळ मधाचे
कड्या-कपाऱ्यां मधुन
घट फ़ुटती दुधाचे !!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
आंब्या-फ़णसाची रास
फ़ुली फ़ळांचे पाझर
फ़ळी फ़ुलांचे सुवास!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
वनश्रीची कारागिरी
पाना-फ़ुलांची कुसर
पशु-पक्ष्यांच्या किनारी!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
उन्हाळ्यात खारा वारा
पावसात दारापुढे
सोन्याचांदीच्या रे धारा!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
येते चांदणे माहेरा
ओलावल्या लोचनांनी
भेटे आकाश सागरा!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
चाफ़ा पानाविण फ़ुले
भोळा भाबडा शालिन
भाव शब्दाविण बोले!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
गडे साळीचा रे भात
वाढी आईच्या मायेने
सोन-केवड्याचा हात!!
माझ्या गोव्याच्या भूमीत
सागरात खेळे चांदी
आथित्याची, अगत्याची
साऱ्या षडरसांची नांदी!!
– बा. भ. बोरकर
स्पर्श
फुलल्या लाख कळ्या
स्पर्शसुगंधा घन अंधारी फुटल्या ग उकळ्या
ध्वनिकंपित तनुच्या शततंत्री
बंदी मन रतीमोहमंत्री
लय लागुनिया नाचु लागल्या स्वप्नीच्या पुतळ्या
धूप जळे तिमिराचा पवनी
विनिद्रनयना व्याकुळ अवनी
पिकुनी लावल्या नक्षत्रांच्या द्राक्ष लता पिवळ्या
भुई वाळुची संगमरवरी
तीवर काळ्या फेनिल लहरी
व्यथेतुनी सुख मंथित ग्रंथित झाल्या मधुर निळ्या
सुटल्या अवचित जटिल समस्या
फुटला रव स्मरकुटिल रहस्या
जननांतरिच्या स्मृतिच्या ज्योती पाजळल्या सगळ्या
द्रवली नयने, स्रवली हृदये
दो चंद्राच्या संगम-उदये
दुणी पौर्णिमा, रसा न सीमा, उसळ्यांवर उसळ्या
बा भ बोरकर
फुलल्या लाख कळ्या
स्पर्शसुगंधा घन अंधारी फुटल्या ग उकळ्या
ध्वनिकंपित तनुच्या शततंत्री
बंदी मन रतीमोहमंत्री
लय लागुनिया नाचु लागल्या स्वप्नीच्या पुतळ्या
धूप जळे तिमिराचा पवनी
विनिद्रनयना व्याकुळ अवनी
पिकुनी लावल्या नक्षत्रांच्या द्राक्ष लता पिवळ्या
भुई वाळुची संगमरवरी
तीवर काळ्या फेनिल लहरी
व्यथेतुनी सुख मंथित ग्रंथित झाल्या मधुर निळ्या
सुटल्या अवचित जटिल समस्या
फुटला रव स्मरकुटिल रहस्या
जननांतरिच्या स्मृतिच्या ज्योती पाजळल्या सगळ्या
द्रवली नयने, स्रवली हृदये
दो चंद्राच्या संगम-उदये
दुणी पौर्णिमा, रसा न सीमा, उसळ्यांवर उसळ्या
बा भ बोरकर