संत ज्ञानेश्वर
मूळनाव - ज्ञानेश्वर विठ्ठल कुलकर्णी
जन्म - इ.स. १२७५ [आपेगावमहाराष्ट्र ]
निर्वाण - इ.स. १२९६ आळंदी, महाराष्ट्र
समाधिमंदिर - आळंदी
वडील - विठ्ठलपंत
आई - रुक्मिणी
विशेष माहिती - ज्ञानेश्वरांची भावंडे - निवृत्तीनाथ, सोपानदेव, मुक्ताबाई
साहित्यरचना - ज्ञानेश्वरी (भावार्थदीपिका),अमृतानुभव, हरिपाठ, अभंग
जन्म - इ.स. १२७५ [आपेगावमहाराष्ट्र ]
निर्वाण - इ.स. १२९६ आळंदी, महाराष्ट्र
समाधिमंदिर - आळंदी
वडील - विठ्ठलपंत
आई - रुक्मिणी
विशेष माहिती - ज्ञानेश्वरांची भावंडे - निवृत्तीनाथ, सोपानदेव, मुक्ताबाई
साहित्यरचना - ज्ञानेश्वरी (भावार्थदीपिका),अमृतानुभव, हरिपाठ, अभंग
//माझा मराठीची बोलू कौतुके।\\
माझा मराठीची बोलू कौतुके।
परि अमृतातेहि पैजासी जिंके।
ऐसी अक्षरे रसिके। मेळवीन।।
-संत ज्ञानेश्वर
माझा मराठीची बोलू कौतुके।
परि अमृतातेहि पैजासी जिंके।
ऐसी अक्षरे रसिके। मेळवीन।।
-संत ज्ञानेश्वर
भावेवीण भक्ति भक्तिवीण मुक्ति
बळेवीण शक्ति बोलू नये ।।१ ।।
कैसेनि दैवत प्रसन्न त्वरित
उगा राहे निवान्त शिणसी वाया ।। २ ।।
सायासे करिसी प्रपंच दिनदिशी
हरीसी न भजसी कोण्या गुणे ।। ३ ।।
ज्ञानदेव म्हणे हरिजप करणे
तुटेल धरणे प्रपंचाचे ।। ४ ।।
- संत ज्ञानेश्वर
बळेवीण शक्ति बोलू नये ।।१ ।।
कैसेनि दैवत प्रसन्न त्वरित
उगा राहे निवान्त शिणसी वाया ।। २ ।।
सायासे करिसी प्रपंच दिनदिशी
हरीसी न भजसी कोण्या गुणे ।। ३ ।।
ज्ञानदेव म्हणे हरिजप करणे
तुटेल धरणे प्रपंचाचे ।। ४ ।।
- संत ज्ञानेश्वर
चहु वेदी जाण षट्शास्त्री कारण
अठराही पुराणे हरिसी गाती ।।१ ।।
मंथुनी नवनीता तैसे घे अनंता
वाया व्यर्थ कथा मांडी मार्ग ।।२ ।।
एक हरि आत्मा जीवशिव सम
वाया तू दुर्गमा न घाली मन ।। ३ ।।
ज्ञानदेवा पाठ हरि हा वैकुंठ
भरला घनदाट हरि दिसे ।। ४ ।।
-संत ज्ञानेश्वर
अठराही पुराणे हरिसी गाती ।।१ ।।
मंथुनी नवनीता तैसे घे अनंता
वाया व्यर्थ कथा मांडी मार्ग ।।२ ।।
एक हरि आत्मा जीवशिव सम
वाया तू दुर्गमा न घाली मन ।। ३ ।।
ज्ञानदेवा पाठ हरि हा वैकुंठ
भरला घनदाट हरि दिसे ।। ४ ।।
-संत ज्ञानेश्वर
त्रिगुण असार निर्गुण हे सार
सारासार विचार हरिपाठ ।। १ ।।
सगुण निर्गुण गुणांचे अगुण
हरिविणे मन व्यर्थ जाय ।। २ ।।
अव्यक्त निराकार नाही ज्या आकार
जेथूनि चराचर त्यासी भजे ।। ३ ।।
ज्ञानदेव ध्यानी रामकृष्ण मनी
अनंत जन्मांती पुण्य होय ।। ४ ।।
-संत ज्ञानेश्वर
सारासार विचार हरिपाठ ।। १ ।।
सगुण निर्गुण गुणांचे अगुण
हरिविणे मन व्यर्थ जाय ।। २ ।।
अव्यक्त निराकार नाही ज्या आकार
जेथूनि चराचर त्यासी भजे ।। ३ ।।
ज्ञानदेव ध्यानी रामकृष्ण मनी
अनंत जन्मांती पुण्य होय ।। ४ ।।
-संत ज्ञानेश्वर
देवाचिये द्वारी उभा क्षणभरी
तेणे मुक्ति चारी साधियेल्या ।।१ ।।
हरि मुखे म्हणा हरि मुखे म्हणा
पुण्याची गणना कोण करी ।।२ ।।
असोनि संसारी जिव्हे वेगु करी
वेदशास्त्र उभारी बाह्या सदा ।। ३ ।।
ज्ञानदेव म्हणे व्यासाचिया खुणा
द्वारकेचा राणा पांडवा घरी ।।४ ।।
-संत ज्ञानेश्वर
तेणे मुक्ति चारी साधियेल्या ।।१ ।।
हरि मुखे म्हणा हरि मुखे म्हणा
पुण्याची गणना कोण करी ।।२ ।।
असोनि संसारी जिव्हे वेगु करी
वेदशास्त्र उभारी बाह्या सदा ।। ३ ।।
ज्ञानदेव म्हणे व्यासाचिया खुणा
द्वारकेचा राणा पांडवा घरी ।।४ ।।
-संत ज्ञानेश्वर
//पसायदान\\
आता विश्वात्मकें देवें । येणे वाग्यज्ञें तोषावें ।
तोषोनिं मज ज्ञावे । पसायदान हें ॥
जें खळांची व्यंकटी सांडो । तया सत्कर्मी- रती वाढो ।
भूतां परस्परे पडो । मैत्र जीवाचें ॥
दुरितांचे तिमिर जावो । विश्व स्वधर्म सूर्यें पाहो ।
जो जे वांच्छिल तो तें लाहो । प्राणिजात ॥
वर्षत सकळ मंगळी । ईश्वरनिष्ठांची मांदियाळी ।
अनवरत भूमंडळी । भेटतु भूतां ॥
चलां कल्पतरूंचे आरव । चेतना चिंतामणींचें गाव ।
बोलते जे अर्णव । पीयूषाचे ॥
चंद्र्मे जे अलांछ्न । मार्तंड जे तापहीन ।
ते सर्वांही सदा सज्जन । सोयरे होतु ॥
किंबहुना सर्व सुखी । पूर्ण होऊनि तिन्हीं लोकी ।
भजिजो आदिपुरुखी । अखंडित ॥
आणि ग्रंथोपजीविये । विशेषीं लोकीं इयें ।
दृष्टादृष्ट विजयें । होआवे जी ।
येथ म्हणे श्री विश्वेशराओ । हा होईल दान पसावो ।
येणें वरें ज्ञानदेवो । सुखिया जाला ॥
-संत ज्ञानेश्वर
आता विश्वात्मकें देवें । येणे वाग्यज्ञें तोषावें ।
तोषोनिं मज ज्ञावे । पसायदान हें ॥
जें खळांची व्यंकटी सांडो । तया सत्कर्मी- रती वाढो ।
भूतां परस्परे पडो । मैत्र जीवाचें ॥
दुरितांचे तिमिर जावो । विश्व स्वधर्म सूर्यें पाहो ।
जो जे वांच्छिल तो तें लाहो । प्राणिजात ॥
वर्षत सकळ मंगळी । ईश्वरनिष्ठांची मांदियाळी ।
अनवरत भूमंडळी । भेटतु भूतां ॥
चलां कल्पतरूंचे आरव । चेतना चिंतामणींचें गाव ।
बोलते जे अर्णव । पीयूषाचे ॥
चंद्र्मे जे अलांछ्न । मार्तंड जे तापहीन ।
ते सर्वांही सदा सज्जन । सोयरे होतु ॥
किंबहुना सर्व सुखी । पूर्ण होऊनि तिन्हीं लोकी ।
भजिजो आदिपुरुखी । अखंडित ॥
आणि ग्रंथोपजीविये । विशेषीं लोकीं इयें ।
दृष्टादृष्ट विजयें । होआवे जी ।
येथ म्हणे श्री विश्वेशराओ । हा होईल दान पसावो ।
येणें वरें ज्ञानदेवो । सुखिया जाला ॥
-संत ज्ञानेश्वर